آزمایش های بیوشیمی خون

آزمایش های بیوشیمی شامل گلوکز ، اوره ، کلسترول ، تری گلیسرید ،اسید اوریک و......است. بیشتر این آزمایشات نیاز به ناشتا بودن دارند.

راهنمای شرایط ناشتایی  برای انجام آزمایش

رعایت شرایط ناشتایی برای انجام برخی آزمایشات مانند آزمایش گلوکز ناشتا ،کلسترول ، تری گلیسرید ، فسفر و.... الزامی است ، زیرا خوردن غذا می تواند موجب ایجاد تغییرات در آزمایشات نامبرده گردد.

مواردی که رعایت آن در وضعیت ناشتا الزامی است

      برای آزمایش گلوکز ناشتا، 8ساعت قبل از مراجعه به آزمایشگاه هیچ غذا یا آشامیدنی (بجز آب) نخورید. زمان پیشنهاد شده مخصوص شب است تا فعالیت های بدن در طی این مدت به حداقل برسد و در این حالت بیمار در شرایط مناسب نمونه گیری در اول صبح قرار خواهد گرفت.

      در صورتی که آزمایش های مربوط به چربی خون مثل تری گلیسرید و کلسترول درخواست شده باشد ، مدت زمان ناشتایی 10تا 12 ساعت است.

      از نوشیدن آب میوه ،چای و قهوه در طول مدت ناشتایی خودداری کنید.نوشیدن آب مانعی ندارد، مگر آنکه پزشک معالج تذکر داده باشد.

      در طول مدت ناشتایی از مصرف دخانیات ، جویدن آدامس و تمرین بدنی و ورزش خودداری نمایید. این موارد ممکن است منجر به تحریک سیستم گوارش و سیستم عضلات شود و در نتایج آزمایشات تغییراتی بوجود بیاید.

      شما می توانید بعد از نمونه گیری رژیم غذایی عادی و فعالیت روزانه خودرا شروع کنید.

      دارو هایی را که پزشک معالج تجویز کرده است بر طبق دستور مصرف کنید و آزمایشگاه را از مصرف نوع و میزان مصرف دارو مطلع نمایید.

      برای جلوگیری از تاثیرات گرسنگی بر نتایج آزمایشات ، وضعیت ناشتایی نباید بیش از 16 ساعت ادامه یابد.

      بهتراست قبل از ساعت10 صبح برای نمونه گیری به آزمایشگاه مراجعه فرمایید.

      از سه روز قبل از نمونه گیری جهت انجام آزمایش رژیم غذایی معمول رعایت شود، شام قبل از ناشتایی باید سبک باشد.

     نمونه گیری برای آزمایش تحمل گلوکز 2 ساعته (OGCTT)

      این آزمایش برای تشخیص دیابت حاملگی(GDM) بکار می رود.برای انجام این آزمایش ، خانم باردار ناشتا (پس از 8 ساعت ) به آزمایشگاه مراجعه می نماید.

      در ابتدا یک نمونه خون در وضعیت ناشتایی گرفته می شود.

      پس از خونگیری ، 75گرم گلوکز (بصورت محلول)میل می نمایند.از ابتدای آزمایش تا آخرین مرحله خونگیری از خوردن وآشامیدن مواد غذایی دیگر خودداری شود،فقط در صورت تشنگی زیاد کمی آب بنوشید.

       در فواصل 1و2 ساعت از خوردن گلوکز ، خون گیری می شود.

      مصرف کورتون ها و دارو های ادرارآور و ضد التهاب در نتایج آزمایش تداخل ایجاد می کند.

      این آزمایش برای تشخیص زود هنگام دیابت حاملگی به تمامی مادران باردار در هفته 24 تا 28حاملگی توصیه می شود.

     آزمایش GCT

      زنان باردار  دارای سابقه سقط  ،زنان با سابقه تولد نوزاد با وزن بیش از 4کیلوگرم ،سابقه دیابت در افراد درجه یک خانواده و زنان چاق که BMI بالاتر از 30Kg/m2  دارند از طریق این تست برای دیابت بارداری غربالگری می شوند.

      زنان باردار در هفته 24تا 28 حاملگی نیز از طریق این آزمایش برای دیابت بارداری غربالگری می شوند.

      نمونه گیری این آزمایش در شرایط غیر ناشتا انجام می شود و انجام آن در ساعات اولیه صبح و بدون توجه به آخرین وعده غذایی ممکن است.

      50گرم گلوکز در 250تا300 میلی لیتر آب حل کرده  و بیمار میل می نماید.

      پس از یک ساعت  از مصرف گلوکز توسط بیمار ، خونگیری انجام می شود.

      اگر عوارضی مانند تهوع بروز کرد، بیمار می تواند در حالت خوابیده قرار گیرد ، ولی در صورت استفراغ نتایج قابل قبول نبوده و آزمایش نباید ادامه یابد.

     نمونه گیری برای آزمایش های تیروئیدی

      برای انجام آزمایش های بررسی کارکرد تیروئید ویا کنترل درمان بیماری های تیروئیدی نیازی به ناشتا بودن نمی باشد ، ولی بهتر است بیمار حداقل 4تا 5 ساعت پیش از نمونه گیری غذا نخورده باشد.

      مصرف برخی داروها ، استرس شدید،جراحی و......در غلظت هورمون های تیروئید تاثیر می گذارد.

      استرس ، هیجانات شدید، کم خوابی ،مسافرت طولانی ، خستگی مفرط، بستری شدن بمدت طولانی ، و پیاده روی طولانی و....گاهی باعث افزایش وگاهی کاهش تا چندین برابر حد نرمال هورمون TSH میگردد.

      غلظت TSHخون تغییرات روزانه داردودرحدود 11صبح به حداکثر غلظت خود می رسد.

      هپارین ، آسپیرین ، دانازول  و پروپرانولول داروهایی هستند که باعث افزایش T4 می شوند .فوروزماید ، فنی توئین ، متادون و ریفامپسین داروهایی هستند که باعث کاهش T4می شوند.

      میزانTSH دارای تغییرات روزانه می باشد.کمترین میزان در ساعت 10صبح و بالاترین سطح آن حدود 10شب است.

      درسوء تغذیه غلظت T3 و T4وTSH کاهش میابد. غلظت T4 بیشتر  کاهش دارد که این مطلب تا حدودی به خاطر کاهش غلظت گلوبولین متصل به تیروکسین است.

      در حاملگی بعلت افزایش برخی پروتئین ها از جمله سرولوپلاسمین و گلوبولین متصل به تیروکسین ، افزایش غلظت مس و T4 دیده می شود.

     نمونه گیری سطح داروهای خون

برای سنجش سطح خونی داروها به موارد مربوط توجه فرمایید :

      Lithium:

بیمار حداقل 7 روز دارو مصرف کرده باشد و12 ساعت پس از مصرف شبانه دارو برای نمونه گیری مراجعه نماید.

      Carbamazepin:

بیمار حداقل یک هفته دارو مصرف کرده باشد و پس ار مصرف آخرین مقدار دارویی ، برای نمونه گیری به آزمایشگاه مراجعه کند.

      Phenobarbital:

کودکان از 15 روز و بزرگسالان از 25روز پس از مصرف دارو برای سنجش سطح خونی دارو به ازمایشگاه مراجعه نمایند.

      Valporeic Acid:

بیمار حداقل 3 روز دارو مصرف کرده باشد و نمونه گیری پیش از آخرین دوز دارویی انجام گیرد.

      Teophilin:کودکان 2تا5روز و بزرگسالان حدود 3روز از مصرف دارویی آنها گشته باشد.نمونه گیری باید قیل از آخرین دوز دارویی انجام شود.

      Pyrimidone:

بیمارحدود 2روز دارو مصرف کرده باشد و قبل از آخرین دوز دارویی برای نمونه گیری به آزمایشگاه مراجعه نماید.

      Cyclosporine:

برای اندازه گیری C0آن قبل از آخرین دوز دارویی برای نمونه گیری به آزمایشگاه مراجعه نماید. 2ساعت پس از آخرین دوز جهت اندازه گیری سیکلوسپورین C2دو ساعته به آزمایشگاه مراجعه نماید.

       Tacrolimus و Sirolimus:

خونگیری دقیقا" پیش از مصرف دارو انجام می شود.  

برای سنجش سایر دارو ها و محصولات دفعی آنها و همچنین مخدر ها راهنمایی های تخصصی توسط پزشک و آزمایشگاه در دسترس شما قرار می گیرد.

     تست های دینامیک هورمون

آزمایشات هورمونی که برای بررسی عملکرد غدد درون ریز مورد استفاده قرار می گیرند ، دو نوع هستند:

      ترشح پایه : هورمون مورد نظر با استفاده از یک نمونه خون یا ادرار اندازه گیری می شود.

      تست های دینامیک : با استفاده از دو یاچند نمونه و به منظور ارزیابی مکانیسم های کنترلی بین هیپوتالاموس و هیپوفیز و ارگان هدف انجام می شوند.

      آزمایش های مربوط به ذخیره هورمون رشد(کمبود)

      تست تحریک گلوکاگون

      تست های ثانویه تحریک با کلوئیدین یا ورزش( Second line tests)

      بررسی ذخایر هیپوفیز قدامی

      بررسی هر دو هورمون GH و ACTH

      تست هیپو گلایسمی انسولین یا تست تحریکی گلوکاگون

     تست هیپوگلایسمی انسولین(IHT ) تست تحمل انسولین( ITT)

      موارد استفاده

ارزیابی  Cortisol/ACTHو ذخایرGH  : هیپوگلایسمی ایجاد شده توسط انسولین سبب آزاد سازی GH و ACTH از غده هیپوفیز افراد سالم می شود.

      موارد منع استفاده

صرع،بیهوشی بدون دلیل ، بیماری ایسکمی قلب یا نارسایی قلبی عروقی،هیپوآدرنالیسم شدیدومزمن( بعلت تخلیه ذخایرگلیکوژن کبدسبب هیپوگلایسمی شدید در طی ITT می شود.) و بیماری ذخیره گلیکوژن.

      مراحل آماده سازی و نمونه گیری

بیمار باید در طول شب ناشتا باشد.یک نمونه خون پایه(دقیقه صفر)برای  GHو گلوکزو انسولین گرفته می شود و سپس انسولین بصورت داخل عضلانی تزریق می گردد.نمونه گیری های بعدی در دقیقه 30و 60و90و120 جهت ارزیابی گلوکز و   GHگرفته می شود .

اگربه کمبود گلوکز در بیمار شک داشته باشیم، یک نمونه برای ارزیابی کورتیزول نیزگرفته می شود.

      در طول آزمایش بیمار باید جهت علایم هیپو گلایسمی (لرزش ، تعریق و تاکی کاردی و.....) تحت نظر باشد.پس از اتمام آزمایش ، وعده غذایی ناهار صرف شده و یک نوشیدنی شیرین مصرف شود. بیمار تا 2 ساعت پس از آزمایش باید تحت نظر باشد.

آزمایش تحریک گلوکاگون

موارد استفاده :

      ارزیابی  Cortisol/ACTHو ذخایر GH در مواردی که  ITTمنع استفاده دارد.

      گلوکاگون آزاد سازی GHرا تحریک می کند و به دلیل ایجاد درجات کمتری از هیپوگلایسمی نسبت به ITT، ایمن تر محسوب می شود.

موارد منع استفاده :

      بیماری که به مدت 48 ساعت غذا نخورده باشد ویا بیمار باشد ویا اینکه بتازگی بیمار شده باشد.

      کمبود شدید کورتیزول

      بیماری ذخیره گلیکوژن

آماده سازی و نمونه گیری :

ناشتایی از شب قبل نیاز است ولی بیمار می تواند در طی دوره ناشتایی آب مصرف کند. یک نمونه خون قبل از تزریق گلوکاگون گرفته می شود (نمونه دقیقه صفر).بلافاصله گلوکاگون بصورت عضلانی تزریق می گردد.نمونه خون در زمان های 150دقیقه و 180دقیقه پس از تزریق ، جهت اندازه گیری GH جمع آوری می گردد.

     تست تحریک کلوئیدین

      مورد استفاده : ارزیابی ذخیره  هورمون رشد(GH )

      کلوئیدین (یک آلفا 2-آدرنرژیک آگونیست است) با تحریک آدنوهیپوفیز باعث افزایش هورمون رشد می شود.کلوئیدین بصورت خوراکی تجویز می شودو طی2تا4 ساعت به بیشترین مقدار اثر خود می رسد.

      آمادگی لازم برای تست :

بیمار باید حداقل 12-10 ساعت ناشتا باشد (از جویدن آدامس و آشامیدن هر مایعی به غیر از آب خودداری کند) و 90 دقیقه قبل از انجام تست و طی کل مراحل تست در حالت آرامش باشد و محیط آزمایشگاه را ترک نکند. طی مدت آزمایش اجازه خوردن هیچ چیزی (به غیر از آشامیدن آب) ندارید. اگر زمینه آلرژیک دارید، حتمأ باید پزشک و آزمایشگاه را در جریان قرار دهید.

      موارد منع استفاده :

- سندرم Sick sinus

- اختلال حجم داخل عروقی

      موارد احتیاط :

در همه موارد فشار خون سیستولیک بین 20تا25 میلی متر جیوه کاهش پیدا می کند.در موارد افت شدید تر فشار خون ، باید پای بیمار بالاتر از تنه قرار گرفته و فشار خون هر15 دقیقه بررسی شود.بیمار در طول آزمایش و تا 2ساعت بعد از آن باید دراز بکشد مگر اینکه فشار خون رضایت بخش باشد.

      چگونگی مراحل تست

بهتر است بین ساعت 6 تا 8 صبح یک نمونه ناشتا از بیمار برای اندازه گیری میزان پایه هورمون رشد گرفته شود. سپس یک فرص کلونیدین (با دوز 0.15 mg/m²در حدود 200 میکروگرم) به بیمار داده با یک لیوان آب بیاشامد و پس از نوشیدن آن زمان را یادداشت کرده و سپس 30، 60، 90 و 120 دقیقه بعد از بیمار خونگیری شود. سپس روی تمام نمونه ها آزمایش GH و قند خون انجام می شود.

وزن و قد بیمار اندازه گیری شده ومساحت بدن(BSA) محاسبه گرد.

     تست تحریکی ورزش

      تست غربالگری برای ترشح GH

تمرینات ورزشی ، محرک فیزیولوژیک ترشح GH است.تمرین ورزشی به میزان 50درصد حداکثر ظرفیت ورزشی فرد لازم است که معمولا" با 15 دقیقه تمرین با دوچرخه ثابت یا بالا پایین رفتن از پله بدست می آید.

این تست دارای مقادیر مثبت کاذب بالایی درتشخیص کمبود GHاست که بدلیل تمرین ورزشی ناکافی بوجود می آید.

      موارد منع استفاده :

محدودیت در ظرفیت ورزشی بدلیل بیماری قلبی عروقی ، تنفسی و بیماری سیستمیک .

      آماده سازی و نمونه گیری:

ناشتایی برای حداقل 2 ساعت لازم است. در مورد بیمارانی که مبتلا به آسم القا شونده دراثر ورزش هستند و داروهای پروفیلاکتیک قبل از ورزش استفاده می کنند،باید داروی مربوطه را استفاده نمایند.

قبل از ورزش ، نمونه برای ارزیابی گلوکز و GH گرفته می شود و هم چنین ضربان قلب قبل از ورزش ودر حالت پایه یادداشت می گردد.

بچه ها بمدت 20دقیقه ورزش می کنند و ضربان قلب آنها هر 5 دقیقه ثبت می گردد که حدود140تا 160است.اگر ضربان قلب به بیش از180رسید ،به تست پایان داده می شود و در کودکانی که بشدت خسته می شوند تست متوقف می گردد.

در هنگام ورزش ، بدون ایجاد وقفه در ورزش بایدآب نوشیده شود.بعد از اتمام ورزش بیمار استراحت کرده و 20 دقدقه پس از آن(40دقیقه پس از شروع تست) نمونه گیری برای ارزیابی گلوکز و GHانجام می شود.

      ارزیابی افزایش هورمون رشد

تشخیص بیوشیمیایی آکرومگالی و ژیگانتیسم از طریق ارزیابی ترشح خودمختار هورمون  GHانجام می شود ، که این مورد با اندازه گیری سطح هورمون رشددرفاصله زمانی2 ساعت پس از مصرف 75 گرم گلوکز خوراکی انجام می شود (تست تحمل گلوکز ، GTT).

اندازه گیری راندوم ویا سطح پایه GH  در تشخیص آکرومگالی ، حساسیت وویژگی مناسبی نداردودلیل این مورد ترشح ضربانیGH است.

افزایش سطح GHراندوم همچنین در موارد استرس ، نارسایی مزمن کلیه ، نارسایی کبد ، دیابت و سوء تغذیه نیز اتفاق می افتد.

جهت اندازه گیری GH بیمار باید ناشتا بوده و 30دقیقه قبل از نمونه گیری استراحت کند.

تست تحمل گلوکز برای تشخیص اکرومگالی استفاده می شود.در موارد ابتلا به دیابت ، سطح گلوکز خون نیز ارزیابی می گردد.

      آمادگی بیمار و نمونه گیری

پس از 30دقیقه استراحت ، نمونه خون برای اندازه گیری گلوکز خون و GH  پایه (دقیقه صفر) گرفته می شود.سپس 75 گرم گلوکز خوراکی (75 گرم گلوکز خوراکی در300میلی لیتر آب) در مدت 3تا4 دقیقه مصرف می شود.

برای کودکان مقدار 75/1گرم گلوکز به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مصرف می گردد.

نمونه گیری در زمان های 30 ، 60 ، 90 و120 دقیقه برای ارزیابی گلوکز و GH  انجام می شود.

     ارزیابی اختلالات متابولیسم کورتیزول

1. تست مهار با دوز پایین دگزامتازون

برای تایید تشخیص سندرم کوشینگ استفاده می شود .در مواردی که بیمار دیابت و یا زخم فعال معده  دارد باید دقت شود.

نمونه پایه ساعت 9 صبح در روز صفر برای کورتیزول گرفته می شود. سپس دگزامتازون خوراکی با دوز 0.5 میلی گرم ، دقیقا" هر 6 ساعتدر ساعت 9، 15، 21 و3 برای 48 ساعت از لحظه گرفتن نمونه پایه مصرف می شود. در کودکان کمتر از 10 سال مقدار 5میکروگرم به ازای هرکیلوگرم وزن داده می شود.نمونه خون برای ارزیابی کورتیزول در ساعت 9 صبح پس از 48 ساعت و در روز دوم(یعنی 6 ساعت پس از آخرین دوزمصرف دگزامتازون) گرفته می شود.

1. 
   کورتیزول آزاد24 ساعته

در بیماران مشکوک به پرکاری یا کم کاری غده فوق آدرنال و همچنین

حهت غربالگری برای سندرم کوشینگ در خواست می گردد.

نمونه ادرار24 ساعته کامل جمع آوری می گردد. 10 گرم اسید بوریک به عنوان ماده نگهدارنده در شروع جمع آوری نمونه اضافه می گردد.

در صورتی که ماده نگهدارنده اضافه نشده است،نمونه در مدت زمان جمع آوری باید در یخچال نگهداری گردد.

1. کوزیتروپین تست

 تشخیص نارسایی غده فوق کلیه با انجام ازمون سریع تجویز کوزیتروپین( یا سیناکتین ، فرم سنتتیکACTH ) مسجل می شود که آزمایشی قابل اعتماد ،با ارزش تشخیصی بالا و پیشگویی کننده عالی است.

اندازه گیری تصادفی میزان کورتیزول خون از ارزش تشخیصی محدودی برخوردار است ، ولی کورتیزول پایین که پس از دوز تجویزی ACTH افزایش نیابد ، اختلال در ذخایر قشر غده آدرنال را تایید می کند.اگر اختلال در پاسخ پس ازتزریق طولانی مدت سیناکتین  (تست بلند مئت سیناکتین) تداوم داشته باشد ، نارسایی اولیه قشر آدرنال در مقایسه باآتروفی ثانویه آدرنال به دلیل اختلال ترشح ACTH محتمل تر است.

اختلال ترشح ACTH به دلیل درمان طولانی مدت با کورتیکواستروئیدها و یا بیماری هیپوتالاموس/هیپوفیزی ایجاد می شود.

موارد منع استفاده در بارداری و حساسیت بهACTH می باشد.

24 ساعت قبل از ازمایش باید مصرف داروهایی همانند متاپیرون و گلوکوکورنیکوئید هایی مثل پردنیزولون و یا کورتیزون قطع گردد و در صورتی که مصرف استروئید لازم است ، دگزامتازون توصیه می گردد.

نمونه خون پایه برای اندازه گیری کورتیزول خون در دقیقه صفر گرفته می شود. دوز سیناکتین به میزان 250 میکروگرم داخل عضلانی یا داخل وریدی تزریق می شود.برای بیماران تا شش ماهگی36  میکروگرم و بیماران6ماه تا 2 سال 125 میکروگرم تزریق شود.

در دقایق 30 و 60  دو نمونه دیگر خون برای سنجش کورتیزول گرفته می شود.

     ارزیابی اختلالات متابولیسم آلدوسترون

تومور های تولید کننده آلدوسترون معمولا"با افزایش فشار خون بالایا بدون هیپو کالمی همراه هستند.آزمایشات غربالگری برای شناسایی تومور های تولید کننده آلدوسترون شامل ارزیابی فشار خون و سنجش پتاسیم خون هستند.

برای مشخص کردن اتلاف کلیوی پتاسیم در ادرار با وجود هیپوکالمی ، بیمار باید در مدت 3روز قبل از آزمایش ، حداقل 120mm/l سدیم مصرف کند، زیرا کاهش دریافت سدیم ممکن است هیپوکالمی خفیف را بپوشاند.

کلر ادرار24 ساعته و کلر خون و همزمان آلدوسترون پلاسما(نسبت رنین در وضعیت نشسته) و تست نمک خوراکی و تست سرکوب سالین نیز جهت ارزیابی درخواست می شود.

بیمار در روز انجام تست باید ناشتا باشد ولی مصرف مایعات مانعی ندارد.مصرف دارو های زیر در زمان تست باید قطع شود:

      داروهای بلوک کننده بتا(2هفته قبل از تست)

      بلوک کننده کانال کلسیم دی هیدرو پیریدین(2هفته قبل از تست)

   اسپیرونولاکتون( 6هفته قبل از تست)

      دیورتیک های لوپ(6هفته قبل از تست)

دیلتیازم جهت کنترل فشار خون در طول تست آلدوسترون آزاد می تواند مصرف شود. قبل از شروع تست و در طول تست پتاسیم سرم باید در رنج رفرانس بیشتر ازبیشتر از3.5mmol/l حفظ شود. فشار خون ثبت می شود(باید کمتراز190/110 باشد). نمونه خون جهت بررسی آلدوسترون  و الکترولیت ها در ساعت 8 صبح گرفته می شود(وضعیت پایه).سپس بیمار در وضعیت خوابیده قرار گرفته و 2 لیتر سالین ایزوتونیک درزمان 4 ساعت بصورت تزریقی دریافت می کند. فشار خون و ضربان قلب هر 15 دقیقه یکباردر ساعت اول و در هر نیم ساعت بعداز آن ثبت می شود. نمونه خون جهت ارزیابی آلدوسترون و الکترولیت ها در ساعت 12 و از دست مخالف جمع آوری می شود.در صورتی که پتاسیم بیش از 3.5mmol/l باشد، به بیمار اجازه ترخیص داده می شود.

موارد منع استفاده از تست در نارسایی های قلبی و فشار خون کنترل نشده می باشد.

     دستورالعمل جمع آوری ادرار تمیز

      پیش از انجام ازمایش از نوشیدن مقدار زیاد اب و مایعات اجتناب نمایید.

      نمونه بخش میانی اولین ادرار صبحگاهی که به تمیز گرفته شود، مناسب ترین نمونه است.نمونه بایستی قبل از مصرف آنتی بیوتیک و یا 48 ساعت پس از قطع مصرف آن جمع آوری شود.

      دست های خود را با آب و صابون شسته و بطورکامل خشک نمایید.

      در ظرف ادرار را با احتیاط باز کنید ،بدون آنکه دست شما با سطح داخلی ظرف یا در آن تماس پیدا کند. پس از آنکه ادرار جریان پیدا کرد ، قسمت اول ادرار را دور ریخته ،و بقیه ادرار(حداقل نصف ظرف) را جمع کنید.

      در ظرف نمونه را بخوبی بسته و به آزمایشگاه تحویل دهید.

      برای کشت ادرار حداقل از سه روزقبل نباید آنتی بیوتیک مصرف گردد، مگر با دستور پزشک معالج.

      کیسه مخصوص جمع آوری ادرار نوزادان را محکم به ناحیه تناسلی کودک بچسبانید( در هنگام خواب نصب آن راحت تر است). حدود نیمی از کیسه که پر شدف در آنرا محکم بچسبانید و در ظرف مخصوص قرار دهید.

ویژه آقایان

      سر آلت را با دستمال مرطوب یکبار مصرف تمیز کنید، مواظب باشید که سر آلت به سطح داخلی ظرف نخورد.

      مقدار کمی از قسمت اول ادرار( چند قطره) را به خارج ظرف تخلیه کرده و حدود نصف ظرف را از ادرار پر کنید.

       ویژه بانوان

      با دستمال یکبار مصرف اطراف مقعد و پیشابراه را از جلو به عقب تمیز کنید.اینکار را دو بار وهربار با یک دستمال جدید تکرار کنید

      پس از جریان یافتن ادرار قسمت اول (چند قطره) را دور ریخته و بقیه ادرار را تاحداقل نصف ظرف جمع آوری نمایید.

      ظرف ادرار  به هیچ وجه نباید با پوست اطراف ناحیه تناسلی تماس پیدا کند.

     روش جمع آوری ادرار24ساعته

هدف از جمع آوری ادرار24 ساعته اندازه گیری و ارزیابی میزان دفع مواد مختلف ( همانند کراتینین ، پروتئین ، کلسیم ، اوره و...) در ادرار طی 24 ساعت شبانه روز می باشد.

       پیش از انجام آزمایش وطی مدت جمع آوری ادرار ، بمقدار لازم آب مصرف کنید و در طی این مدت رژیم غذایی خود را تغییر ندهید.همچنین از فعالیت های شدید بدنی مثل ورزش های سنگین اجتناب نمایید.در صورت مصرف دارو ، قبل از نمونه گیری با آزمایشگاه مشورت نمایید.

      در صورتی که در مدت زمان نمونه گیری،مقداری از ادرار دور ریخته شود، نمونه گیری ارزش ندارد.

       ظرف مخصوصی در آزمایشگاه به شما داده می شود که ممکن است حاوی مواد نگهدارنده باشد.از تماس مواد فوق با پوست بدن جلوگیری نمایید .پیش از شروع نمونه گیری مشخصات ثبت شده بر روی برچسب نصب شده روی ظرف را کنترل نمایید.

      در شروع جمع آوری ادرار، صبح روز اول که از خواب بیدار می شوید،ساعت راثبت نموده ( برای مثال7 صبح)و تمامی ادرار خود را دور بریزید. پس از آن تمامی ادرار خودرا تا آخرین قطره تا صبح روز دوم (تا همان ساعت ثبت شده) در ظرف بریزید و به آزمایشگاه تحویل دهید.

      .در این مدت ظرف باید درمکانی خنک(یخچال) باشد.

      جهت آزمایش VMA ، از سه روز قبل مصرف موز ، قهوه ، شکلات ،چای ، شربت سینه وانیل و داروهایی که موجب تغییر در این آزمایش می شوند(مثل داروهای فشار خون با نظر پزشک معالج) خودداری نمایید.

      برای آزمایش اگزالات ادرار ،از مصرف قرص ویتامین C و مواد غذایی که حاوی مقادیر زیادی از ویتامین C  هستند (همانند مرکبات ) خودداری کنید.

     آزمایش بررسی خون مخفی در مدفوع

      خون مخفی در مدفوع یا Occult Blood به حالتی گفته می شود که درآن خون یا باقیمانده خون در مدفوع وجود دارد ف اما قابل مشاهده و دیدن نیست. خون مخفی برخلاف خون ناشی ازخونریزی قسمت های انتهای روده که روی مدفوع بصورت قرمز رنگ دیده می شود نبوده و فقط با آزمایش خون مخفی قابل شناسایی است.

      برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست.48 تا 72 ساعت قبل انجام این آزمایش ، از خوردن گوشت قرمز ،گوشت سفید ، ماهی و سبزیجات ، تربچه ، ترب ، شلغم ، کلم بروکلی ، گل کلم ، پرتغال ، موز ، انگور ، طالبی ،گرمک وخربزه خودداری نمایید.

      همچنین  باید مصرف قرص های حاوی آهن ، ایندومتاسین ،کلشی سین، آسپرین ، بروفن ، کورتون ها و ویتامین C 48 ساعت قبل از انجام آزمایش قطع شود.

      در صورت داشتن سابقه خونریزی لثه ، 48 ساعت پیش از انجام آزمایش از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان اجتناب نمایید.

      در صورت انجام این آزمایش بر روی مدفوع شیرخواران ، باید وجود شقاق در سینه مادر مورد توجه قرار گیرد.

      نمونه مدفوع نباید با ادرار ویا سایر مواد آلوده شود.

      خانم ها در صورتی که در دوره عادت ماهیانه هستند ف تا سه روز پس از پایان دوره از جمع آوری نمونه خودداری کنند.

      در صورتی که این آزمایش با روش IFOB  انجام شود ، نیاز به رعایت رژیم های فوق نمی باشد.

     دستورالعمل جمع آوری نمونه مدفوع

      رایج ترین کاربرد این آزمایش تشخیص انواع مختلف انگل های بیماری زا درروده است. انجام این تست نیاز به ناشتا بودن ندارد.

      در صورتی که بر طبق دستورات رادیولوژیک ، نیاز به مصرف سولفات باریم است، گرفتن نمونه مدفوع باید قبل از مصرف سولفات باریم باشد.

      بیماران جهت نمونه گیری مدفوع ، باید4تا5 روز پیش از انجام آزمایش از درمان با روغن کرچک یا روغن های معدنی ، بیسموت ، منیزیوم ، ترکیبات ضد اسهال وآنتی بیوتیک ها خودداری نمایند.

      معمولا" نمونه گیری در سه نوبت انجام می شود و در این حالت مدت زمان جمع آوری نباید از 10 روز بیشتر شود.

      نمونه مدفوع نباید با آب یا ادرار همراه شود، چرا که در این حالت برخی از انگل ها از بین می روند.

      پس از نمونه گیری ، نمونه باید بسرعت به آزمایشگاه تحویل داده شود.در صورتی که تحویل نمونه در کمتر از 30 دقیقه ممکن نباشد، نگهداری نمونه در یخچال الزامی است.

      نمونه های مشکوک به اسهال خونی باید بلافاصله به آزمایشگاه ارسال گردد.

     تست اسکاچ

      تست اسکاچ آزمایشی است که برای بررسی کرم اکسیور یا کرمک درخواست می گردد . تخم ریزی این کرم در ناحیه مقعد و شبانگاه انجام می شود. تخم ها در ناحیه مقعد باقی می ماند ، بنابراین باید نمونه گیری صبح زود و پیش از اجابت مزاج یا حمام کردن انجام شود.

      برای نمونه گیری آزمایشگاه چند عدد لام شیشه ای بهمراه چسب نواری شفاف (چسب اسکاچ ) و یک عدد جعبه لام به بیمار می دهد. دستورالعمل نمونه گیری صحیح بهمراه توصیه های بهداشتی لازم به فرد متقاضی آموزش داده می شود.

      قبل از نمونه گیری دست ها باید با آب و صابون شسته شود. سپس یک قطعه نوار چسب به طول تقریبی 10سانتی متر بریده و دو طرف ان را با انگشتان خود بگیرید. بیمار را بر روی شکم خوابانده و چسب را بر روی مقعد و مخاط اطراف آن بچسبانید.پس از یک دقیقه چسب را جدا کرده و انرا روی لام شیشه ای بچسبانید.

      کرم اکسیور به طول تقریبی 1.5 سانتی متر در روده بزرگ بخصوص  کودکان زندگی می کند .کرم ماده بیشتر در شب و در اطراف مقعد تخم گذاری می کند و با این کار موجب احساس شدید خارش در کودک می گردد. بدنبال خارش تخم های کرم به دست و زیر ناخن ها منتقل و سپس به دهان رفته و موجب آلودگی شدیدتر و مداوم می گردد.

      سرایت انگل بیشتر بوسیله دست ها ، اشیا و گرد وغبار صورت می گیرد.

      مهمترین اصل برای جلوگیری از آلودگی ، رعایت بهداشت فردی است . به همین دلیل در هنگام نمونه گیری از دستکش یکبار مصرف استفاده کنید.

     آزمایش برای تشخیص سرطان روده بزرگ

      از روش های رایج جهت تشخیص سرطان روده بزرگ (CRC) می توان به کولونو اسکوپی که تهاجمی و دردناک است و در برخی موارد بدلیل محدودیت دید دارای نتایج منفی کاذب می باشد و آزمایش هایg-FOBT و i-FOBT اشاره کرد که این دو روش و آزمایش نیز دارای محدودیت هایی چون تأثیر تغذیه بر نتیجه آزمایش، حساسیت تشخیصی پایین در تشخیص آرنوماها و کارسینوماها (%50- %13) و همچنین قادر به تشخیص تومورهای بدون خونریزی نمی باشند.

      آزمایش M2PK برای تشخیص سرطان روده بزرگ بر روی نمونه مدفوع انجام می شود. با انجام آزمایش که با حساسیت و اختصاصیت بالایی همرا است ، پولیپ ها و تومورهای روده بزرگ شناسایی می شوند.

      M2-PK ایزوآنزیم پیرووات کیناز بسته به نوع بافت و متابولیسم خاص آن بافت، انواع مختلفی از ایزوآنزیم های پیرووات کیناز مثل M1 ، R و L بیان می شوند اما در حین تشکیل تومور ایزوآنزیم های اختصاصی بافت ناپدید و برخلاف آن ایزوآنزیم پیرووات کیناز تیپ M2 دایمریک (Tumor-M2-PK) بیان شده که با انکوپروتئین های انسانی اینتراکشن می دهد. این ایزوآنزیم پیرووات کیناز M2

 توموری (Tumor- M2- RK) تنها در مورد سرطان روده بزرگ علاوه بر خون، به داخل مدفوع هم آزاد می شودو بنابراین بررسی وجود و مقدار ایزوآنزیم M2- PK در داخل مدفوع به طور اختصاصی در تشخیص سرطان روده بزرگ موثر است و یک روش مطمئن و پیشنهادی است که به دو روش ELISA و Lateral flow rapid test انجام می شود.

      نمونه های مدفوع آبکی و اسهالی نمونه های مناسبی جهت انجام این آزمایش نیستند. حدود 2-3گرم مدفوع تازه جهت انجام آزمایش در ظرف مخصوص جمع آوری شده و به آزمایشگاه تحویل داده می شود.در صورتی که امکان تحویل سریع نمونه وجود ندارد ، می توان تا 24 ساعت نمونه را در یخچال نگهداری نمود.اگر در این مدت نیز ارسال مقدور نبود ، می توان نمونه را در فریزر20- درجه سانتی گراد نگهداری کرد. وجود خونریزی هموروئیدی ویا خونریزی های دیگر گوارشی در نتایج این آزمایش تاثیری ندارد. رژیم غذایی خاصی جهت این آزمایش نیاز نیست ولی تا چند روز قبل از نمونه گیری از ترکیبات و داروهای حاوی منیزیم ،بیسموت و روغن کرچک و روغن های معدنی نباید استفاده نمود.

     روش جمع آوری منی برای آزمایش آنالیز اسپرم

      این آزمایش برای شمارش اسپرم و بررسی موفولوژی آن درخواست می شود.دراین آزمایش مشخصات فیزیکی مایع منی مانند حجم ، رنگ ، قوام و PH و مشخصات مورفولوژیک و توانایی حرکت اسپرم ها بررسی می گردد.

      3 تا5 روز پیش از جمع آوری نمونه نباید انزال یا تماس جنسی داشته باشد.نمونه هایی که پیش از 2روز و بیش از 7 روز از آخرین نزدیکی جمع اوری شود ، برای انجام آزمایش مناسب نیست.

      تب ، بیماری های حاد و استفاده از سونا و جکوزی گرم تا 3روز پیش از نمونه گیری در نتایج آزمایش تاثیر دارد.

      بهتر است نمونه گیری در آزمایشگاه و به روش تحریک مصنوعی (استمنا) انجام شود .در این روش از مواد صابونی و لغزنده نباید استفاده شود.  تمام نمونه باید در ظرف مخصوص آزمایشگاهی جمع آوری شود.

      ظرف نمونه گیری باید هم دمای بدن باشد. ظرف مخصوص پلاستیکی دهانه گشاد تمیز فاقد مواد شیمیایی از آزمایشگاه دریافت شود. بهتر است قبل از گرفتن نمونه ، با گرفتن ظرف دردست ها ، دمای آنرا به دمای بدن برسد.

      اگر نمونه گیری دربیرون آزمایشگاه انجام شد، نمونه باید ظرف مدت 30 دقیقه  تحویل آزمایشگاه شود و در این مدت دمای نمونه باید هم دمای بدن باشد. نمونه هایی که بیش از یکساعت از گرفتن آنها گذشته باشد فاقد ارزش هستند.

      نباید از کاندوم برای نمونه گیری استفاده شود.

      برای بررسی دقیق و تصمیم گیری در ارتباط با نتایج آزمایش آنالیز اسپرم ،در صورتی که نتایج غیر طبیعی باشد ، تکرار آزمایش با رعایت نکات ذکر شده بعد از گذشت یکماه از آزمایش اول توصیه می گردد.

     روش گرفتن خلط

      بهترین نمونه ، نمونه صبحگاهی است، در این شرایط بهتر است بیمار ناشتا باشد.لازم است قبل از گرفتن نمونه خلط ، دهان چندین بار با آب معمولی شسته شود.

       پس از شستن دهان ، نفس عمیقی از راه بینی کشیده و برای لحظه ای نفس خود را در سینه حبس نمایید و با سرفه عمیق ، خلط خود را در داخل ظرف مربوطه تخلیه نمایید .از ریختن خلط به جدار خارجی ظرف خودداری نمایید.

      اگر گرفتن خلط برای شما مشکل است ، با گرفتن سرخود روی بخار آب و استنشاق آن ویا با قرقره نمودن نمک 10درصد ، نمونه گیری آسان تر می شود.

      سعی کنید آب دهان را بعنوان نمونه جمع آوری نکنید ، آب دهان شفاف و آبکی است ولی خلط چسبندگی دارد.

      نمونه را در ظرف دهان گشاد ریخته و سریع به ازمایشگاه بیاورید، نمونه در کمتر از یکساعت باید به آزمایشگاه برسد.بیرون ماندن خلط در جواب آزمایش تاثیر منفی دارد.

      حجم نمونه باید در هر بار نمونه گیری حداقل 2 میلی لیتر ( بهتر است 5-3 میلی لیتر ) باشد .

      حین حمل ، نمونه از گرما و نور مستقیم آفتاب دور نگه داشته شود .

      چنانچه نمونه گیری در منزل انجام شود ،‌نمونه را پس از جمع آوری در یخچال قرار دهید و در کمتر از یک ساعت به آزمایشگاه برسانید .

      در مورد نمونه های چند نوبته هر روز یک نوبت انجام شود و پس از جمع آوری در یخچال قرار گیرد . هر نمونه در کمتر از یک ساعت به آزمایشگاه برسد.

References :

      Tietz fundamentals of clinical chemistrey

      Henry,s clinical diagnosis

      Harrison,s principles of internal medicine

      https://labtestonline.org/